Teknolojik gelişmelerin kavranması güç boyutlara ulaşmasıyla birlikte günlük yaşantımıza sağladığı bir çok kolaylığın etkisiyle bilgisayar ve internet kullanımı giderek yaygınlaşmaktadır. TÜİK 2014 yılı verilerine göre ülkemizde bilgisayar ve internet kullanım oranları %53.8, internetten alışveriş yapanların oranı ise % 30.8’ dir. Farklı sektörlerden bir çok firmanın online alışverişe teşvik amacıyla yaptıkları çeşitli indirim ve kampanyalar ile arzu edilen marka ve model ürüne kolay erişme imkanının varlığına rağmen sanal alışverişte beklenilen düzeye ulaşılamamasının sebebi temel tüketici haklarının bilinmemesinin yarattığı kaygıdan ileri gelmektedir.

İnternet üzerinden alışveriş yapan bireylerin hakları, hukuk düzenince koruma altına alınmaktadır. Öncelikle mal ve hizmetlerden yararlanılması, satın alınıp ticari olmayan amaçlarla kullanılarak tüketilmesi sebebiyle alışveriş esnasında tüketici konumunda bulunduğumuz, yasal düzenlemelerin tüketicilere sağladığı hukuki himaye altında bulunduğumuz bilinmelidir. Bu minvalde en temelde, 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ile online alışverişlerin düzenlediği ”Mesafeli Sözleşmelere Dair Yönetmelik” tüketicinin temel hakları konusunda yol gösterici olarak karşımıza çıkmaktadır.

• Cayma Hakkı; tüketici yedi gün içerisinde, herhangi bir gerekçe göstermeksizin ve cezai şart ödemeksizin taksitle satış sözleşmesinden cayabilir. Bahsedilen yedi gün; tüketicinin veya belirlediği üçüncü kişinin malı teslim aldığı günden itibaren başlar. Tüketici malın gelmesini beklemek yerine, henüz gelmeden de sözleşmeden cayabilir, bir sebep göstermesine gerek yoktur. (Bu noktada daha ucuzunu bulması, beğenmekten vazgeçmesi vb sebeplerin önemi yoktur.) Cayma hakkı konusunda; bilgilendirme satıcı tarafından yapılmalı ve ihtilaf yaşanması halinde, yine satıcı tarafından ispat edilmelidir. Bilgilendirme yapılmadığı hallerde; bilgilendirme usulünce yapılıncaya kadar, yedi günlük süre başlayamayacaktır. Cayma iradesi kendisine ulaşan satıcı; ürün bedelini ve ürünü alırken teslim için bedel ödemişse (kargo…vb ) onu da tüketiciye iade etmekle yükümlüdür. İade, tüketicinin kullandığı ödeme aracına uygun ve tek seferde yapılmalıdır. (Yönetmelikte hangi hallerde cayma hakkının kullanılmayacağı düzenlenmiştir: Kişisel isteğe göre özel hazırlanan ürünler, çabuk bozulan mallar, abonelik sözleşmesi kapsamındaki ürünler ve konaklama, kiralama gibi belirli bir tarihe özgülenmiş hizmetler)

Uygulamada bazı satıcıların ‘‘iade yoktur”, ”sadece beden değişimi” şeklindeki yaklaşımları hukuk dışı, tüketicinin haklarını ihlal edici niteliktedir.

• Ayıplı Ürün-Hizmet Halinde Tüketicinin Hakları: Eğer açık bir ayıp söz konusu ise; yani ilk bakışta hemen fark edilecek, gözle görülür bir ayıp, sorun veya hasar varsa, otuz gün içerisinde durumu satıcıya bildirmek gerekmektedir, aksi halde tüketici malı ayıplı kabul etmiş sayılır. Süresi içerisinde malın ayıplı olduğunu satıcıya bildiren alıcı -ilgili haklardan, yalnızca bir tanesini kullanma hakkına sahip olunmasına riayet edilerek- ürünün iadesini, ayıpsız olan bir ürünle değiştirilmesini ya da ayıp oranında satıcıdan indirim yapmasını talep edebilir. Ve yine bu ayıplı ürün dolayısıyla; başka bir ürün veya bir kimse zarar görmüşse; tüketici, satıcıdan tazminat talep edebilir.

Gizli ayıp, ilk bakışta olmayan; fakat kullanım sonucu ortaya çıkan ayıplardır. Böyle bir ayıpta; tüketicinin hakları, teslimden itibaren iki yıl boyunca korunmaktadır ve tüketici, açık ayıpta sahip olunan hakların aynısına sahiptir. Bu noktada önemli husus; ürünün kullanma talimatına uygun kullanılmasıdır. Örneğin bir kazağın, yıkama ve kurutma talimatına uyulmasına rağmen, ipliklerinin çıkması veya iki yıl içerisinde başka türlü bir deformasyon oluşması halinde, gizli ayıp var demektir ve tüketici haklarını kullanabilir.

Online alışverişlerde; tüketicinin sahibi olduğu birçok hakkın yanında mevcut temel haklardan yalnızca bir kaçı izah edilmeye çalışılmış olup tüketici; ilgili satıcıya, firmaya ya da şirkete durumu bildirmesine rağmen sonuç alamazsa, Tüketici Hakem Heyetine bir dilekçe ile başvurabilir. Tüketici Hakem Heyetlerine yapılacak başvurularda, büyükşehir belediyesi statüsünde olan illerde değeri 5 bin 650 Türk Lirası’nın altında bulunan uyuşmazlıklarda İlçe Tüketici Hakem Heyetleri, yine büyükşehir belediyesi statüsünde olan illerde değeri 5 bin 650 Türk Lirası ile 8 bin 480 Türk Lirası arasındaki uyuşmazlıklarda İl Tüketici Hakem Heyetleri ve büyükşehir belediyesi statüsünde olmayan illerin merkezlerinde ve bağlı ilçelerde değeri 8 bin 480 Türk Lirası’nın altında bulunan uyuşmazlıklarda İl Tüketici Hakem Heyetleri görevlidir. İlgili rakamların üzerinde kalan durumlarda dilerseniz, doğrudan Tüketici Mahkemesi’nde de dava açabilir, yasal olanaklardan faydalanabilirsiniz.